یگان ویژه ناجا مجموعه‌ای است از یگان‌های ویژه نیروی انتظامی که از منحصر به فردترین یگان‌های عملیاتی پلیس ایران می‌باشد.
کنترل اجتماعات، مبارزه و برخورد با اغتشاشات و تجمعات غیرقانونی، مشارکت در عملیات‌های ویژه (گروگان گیری، بمب‌گذاری، طرح‌های پاکسازی و…)، اعزام نیرو و امدادرسانی به دیگر واحدهای پلیس کشور از جمله وظایف عمده یگان‌های ویژه ناجا می‌باشد. از واحدهای این یگان می‌توان به واحد ضد اغتشاش، واحد زنان، واحد اسواران (اسب سواران)، باشگاه براق که مسئولیت آموزش چتربازی، پاراگلایدر، سقوط آزاد، موتور سواری کارکنان وسایر مردم را به عهده دارد واحد رهایی گروگان، واحد سپکا (سگ‌های پلیس)، واحد دریایی واحد چک و خنثی‌سازی بمب و تله‌های انفجاری..
مأموریت‌ها
یگان‌های ویژه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران برای استقرار نظم و امنیت و تأمین آسایش عمومی و فردی موظف است ساز و کاری را تهیه تا با بهره‌گیری از فنون و دانش کنترل اجتماعات نسبت به کنترل مناسب اجتماعات و گروه‌های برهم زننده امنیت جامعه، که با اهداف و توطئه‌های از پیش تعیین شده دسیسه گران در گوشه و کنار جامعه اتفاق افتد اقدام نماید. ماموریت‌های نیروهای یگان ویژه در سه بخش مختلف تقسیم شده‌است
- وضعیت سفید: در وضعیت عادی هیچ‌گونه رویدادی که موجب برهم‌خوردن نظم عمومی جامعه شود، اتفاق نیفتاده‌است و تمام سازمان‌ها خدمات روزانه خود را ارائه می‌دهند. در این شرایط وظایف این نیرو در برقراری نظم و امنیت مسابقات ورزشی خلاصه می‌شود. نیروهای یگان ویژه با لباس‌های ورزشی در ورزشگاه‌های کشور حضور یافته و به جهت جلوگیری از ایجاد جو امنیتی در ورزشگاه‌ها، از پوشش و نام «یگان ایمنی ورزشگاه‌ها» استفاده می‌کنند.
- وضعیت خاکستری: در وضعیت غیرعادی، برخی بی‌نظمی‌ها، تخلف‌ها و جرایم مخل نظم و امنیت جامعه در مراحل اولیه می‌باشند و نیروهای این یگان می‌بایست به عنوان کمک‌رسان و یاری‌دهنده سایر نیروهای درگیر باشند. از مصادیق این وضعیت می‌توان به امدادرسانی به افراد در معرض بلایای طبیعی، تسهیل ترافیک، رهایی گروگان و مقابله با حملات تروریستی را نام برد.
- وضعیت زرد و قرمز: در این دو مرحله، وضعیت انتظامی و امنیتی جامعه به علت وقوع تخلفات و بی‌نظمی‌های گسترده خارج از کنترل نیروهای انتظامی عادی بوده و جان و مال شهروندان به‌طور گسترده در معرض تعرض و خطر می‌باشد. وقوع اغتشاشات وسیع و برنامه‌ریزی‌شده با هدف مقابله با دولت و حکومت مرکزی از جمله این موارد است که نیروهای این یگان موظف به دخالت و مقابله هستند.
ساختار و سلسله مراتب
کلیه یگان‌های ویژه در سراسر کشور به لحاظ سلسله مراتب نظامی زیرمجموعه ستاد فرماندهی یگان‌های ویژه ناجا اداره می‌شوند قرارگاه آن در تهران و فرماندهی آن بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار حسن کرمی است. وی سابقه فرماندهی انتظامی استان اصفهان را دارد. پیش از این سردار سرتیپ پاسدار عزیزالله رجب زاده و سردار سرتیپ پاسدارسیدمجتبی عبداللهی فرماندهی یگان‌های ویژه را عهده‌دار بوده‌اند.
به لحاظ عملیاتی، یگان‌های ویژه در هر استان تحت امر فرماندهی انتظامی استان مربوطه بوده که در پایتخت، فرماندهی انتظامی تهران بزرگ این امر را عهده‌دار است.
یگان ویژه ناجا شامل تیپ‌های عملیاتی و احتیاط در تهران و سایر استان‌های کشور است:
- یگان یکم (تیپ امیرالمؤمنین) که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن سراسر کشور می‌باشد
- یگان دوم (تیپ موسی بن جعفر) که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن سراسر کشور می‌باشد
- یگان سوم (تیپ امام حسین) که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن سراسر کشور می‌باشد
- یگان تهران بزرگ (تیپ امام خمینی) که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن تهران بزرگ (پایتخت) می‌باشد
- یگان ویژه فرماندهی انتظامی ویژه غرب استان تهران
- یگان ویژه فرماندهی انتظامی ویژه شرق استان تهران
- یگان‌های ویژه در مرکز تمامی استان‌های کشور
گفتنی است یگان ویژه ناجا در برخی از استان‌های مرزی جنوبی و جنوب شرق کشور و جاده‌های آن تحت عنوان «یگان تکاوری» در قرارگاه‌های عملیات رزمی فعالیت می‌کنند.
